Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс(discoid meniscus) гэдэг нь бүүр тодорхой хэлвэл диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч гэж хэлэх нь зөв. “Мөгөөрс” гэдэг нь ‘cartilage’ утгатай бөгөөд, бидний одоо ярих гэж буй ‘meniscus’-ийн зөв нэршил нь “мөгөөрсний хавтан” юм.

Мөгөөрс болон мөгөөрсний хавтан юугаараа ялгаатай талаар үзье. Рентген зурагнаас харахад яс хоорондын зайд харагдах хоосон зайд зөөлөн эдүүд(soft tissues) байдаг.

Рентген туяагаар харах боломжгүй зөөлөн эдүүдийг MRI шинжилгээгээр харж болдог.
Адилхан нэг хүний MRI шинжилгээг харвал мөгөөрс(шар сум), диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч(улаан сум) байгааг харж болно.

Мөгөөрсөний хавтан нь үений ирмэг дээр шаантаглаж байрладаг. Гуяны яс болон шилбэний ясны хэлбэр өөр байдаг учраас шаантаг хэлбэртэй мөгөөрсний хавтан шаантагтай нийлж үеийг(congruency) үүсгэдэг(цэнхэр бөөрөнхий). Гэвч мөгөөрсний хавтан шаантаг хэлбэртэй биш бол товгор гуяны яс нь мөгөөрсний хавтанг дардаг. (Улаан сум).

Өвдөгний бүтэцүүд бүгд өөр өөрийн гэсэн үүрэгтэй байдаг ч ялангуяа мөгөөрсөний хавтангийн үүрэг асар их. Өөрөөр хэлбэл, Мөгөөрсний хавтан хэрвээ үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй байвал өөр хэлбэртэй мөгөөрс нь гуяны яс болон шилбэний ястай шүргэлцэснээс мөгөөрс гэмтэж, бүтцийн өөрчлөлтөөс үүдэлтэй үе мөчний үрэвсэл үүсдэг тул энэ нь маш чухал бүтэц юм.

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс нь яг нэр шигээ хавтан хэлбэртэй. Өөрөөр хэлбэл, уул нь хавирган сарны хэлбэртэй ч бүтэн сар шиг харагдаж байна. Хэрэв бүтэн сарны хэлбэртэй байвал бүрэн диск хэлбэрийн хавтан(complete discoid), хавирган сарны хэлбэртэй бол бүрэн бус диск хэлбэрийн хавтан(incomplete discoid) гэж нэрлэдэг. Доорхи MRI нь бүрэн диск хэлбэрийн хавтанг харуулж байна(цэнхэр бөөрөнхий).

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрсөнд хоёр том асуудал байдаг.
Нэгдүгээрт, амархан урагддаг. Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч нь өвдгөн дотор үүсдэг нэг хэлбэрийн төрөлхийн гажиг учраас эд нь өөрөө маш хэврэг. Мөн, байх ёсгүй хэсэгт мөгөөрсний хавтан байрладаг учраас эргэн тойрны ясыг буталдаг. Тиймээс амархан урагддаг. Доорхи зураг нь жинхэнэ диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч урагдсан дурангийн зураг байна.

Хоёрдах асуудал бол тогтворгүй байдал юм. Үнэндээ энэ бол илүү том асуудал юм. Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч нь нэг байрандаа тогтохгүй үеэн дотор нааш цааш түлхэгддэг тогтворгүй байдал дагалдах нь их байдаг. Жийргэвч урагшаа байвал өвдөг гэнэт тэгшрэхгүй, арагшаа байвал нугалахад өвдөж, мөн өвдөгөө хөдөлгөх тоолонд шажигнах мэдрэмж төрж магадгүй юм. Жийргэвч тогтворгүй байвал мөгөөрсний хавтанг яг байранд нь тогтоож зөв оёх нь маш чухал юм. Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс төв хэсэгт шахагдан гарсан байна.

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс урагшаа шахагдан гарч мөгөөрсний хавтангийн өөрчлөлт маш хүнд хэлбэрт харагдаж байна.

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс өвдөгний хойшоо шахагдан гарсан байна.

Өмнө нь үений дурангийн технологи хөгжихөөс өмнө үеийг онгойлгож диск хэлбэрийн жийргэвч мөгөөрсийг тэр чигт нь гаргаж авах эмчилгээг хийдэг байсан. Үений дурангийн технологийн дэвшил гарсанаас аль болох мөгөөрсөний хэлбэрийг хэвэнд үлдээж тогтворгүй мөгөөрсийг аль болох байранд нь оруулж оёх боломжтой болгосон. Солонгос хүмүүсийг гарын ур чадвар сайтай гэж ярьдаг ч үнэндээ үений дурангийн технологийн дээд зэрэглэлийн техникийг солонгост нээсэн байдаг.

Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрсийн эмчилгээг хийхэд хамгийн чухал зүйл нь болж өгвөл бүрэн менискэктоми(total meniscectomy) хийлгүйгээр хадгалах байдаг. Зөвхөн хэлбэрийг хадгалах биш хэвийн хэмжээнд ойрхон хэлбэрийг үлдээж, тогтворгүй мөгөөрсийг сайн тогтоож оёх байдаг. Ли Дун Хүнн мөчдийн согог заслын эмнэлэг нь бага ч гэсэн боломж байвал дээрхи чиглэлийн дагуу эмчилдэг.

Доорхи тохиолдолд ч бас диск хэлбэрийн жийргэвч мөгөөрсийг сайтар тайрч зассаны дараа оёсон(Улаан сум). Цэнхэр бөөрөнхий хэсгийг харвал гэмтсэн үений мөгөөрсийг харж болно(Цэнхэр өнгийн бөөрөнхий). Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрс нь ялангуяа, тогтворгүй диск хэлбэрийн жийргэвч мөгөөрс нь хүрээлэн буй орчны хэвийн мөгөөрсний эдийг гэмтээдэг тул ийм тохиолдолд аль болох бага насан дээр мэс заслыг хийлгэх хэрэгтэй.

Гэвч мөгөөрсийг холбож оёлоо ч наалдах магадлал багатай, хүнд хэлбэрийн гэмтэл маш ховор тохиолддог ч энэ үед мөгөөрсийг бүрэн авах мэс заслыг хийнэ. Диск хэлбэрийн өвдөгний жийргэвч мөгөөрсийг бүрэн авбал, урт хугацаанд өвдгөнд үрэвсэл эрт үүсэх магадлалтай тул өсөлтийн хавтан хаагдсаны дараа “мөгөөрс шилжүүлэн суулгах мэс заслыг” (meniscus transplantation)’ хийж болно.

Мэс заслаас 1жилийн дараа MRI зураг авч сайн эдгэрсэн мөгөөрсөний хавтанг ажиглаж болно.