สะบ้าเคลื่อน (อาการเรื้อรัง,พฤติกรรมความเคยชิน)แต่กำเนิด

ดูจากรูปนี้จะเห็นได้ว่ากระดูกสะบ้าขาด้านซ้ายอยู่ในตำแหน่งปกติ (ลูกศรสีเหลือง), ส่วนกระดูกด้านขวานั้นเคลื่อนออกมานอกตำแหน่งอย่างมาก(ลูกศรสีแดง)

ซึ่งสิ่งนี้เองที่เรียกว่า’กระดูกสะบ้าเคลื่อน(patella dislocation)’ กระดูกสะบ้ามีส่วนสำคัญอย่างมากที่ช่วยให้กล้ามเนื้อ(Quadriceps muscle)ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ กล่าวคือหากมีการเคลื่อนที่ของดูกสะบ้าไม่ใช่แค่เพียงทำให้เกิดอาการเจ็บปวด แต่ยังส่งผลต่อประสิทธิภาพการเดินหรือวิ่งและที่สำคัญหากปล่อยไว้ในระยะเวลานาน อาจส่งผลให้เกิดข้อต่ออักเสบได้ด้วย

เมื่อสะบ้าหลุด จะหลุดข้ามกระดูกต้นขาออกไปที่ผนังด้านนอกและในระหว่างนี้กระดูกสะบ้าและกระดูกต้นขาจะถูกกดทับซึ่งกันและกันอย่างรุนแรง จนอาจทำให้กระดูกอ่อนได้รับความเสียหายได้
กรณีร้ายแรงก็เยอะเช่นกระดูกสะบ้าหลุดออกไปพร้อมกระดูกอ่อนข้อต่อ ในกรณีนี้ถึงจะเป็นการเคลื่อนครั้งแรกก็ตาม จำเป็นมากที่จะต้องผ่าตัดรักษากระดูกอ่อนที่ได้รับความเสียหาย
ดูจากรูปด้านล่างแล้วลองสังเกต (ลูกศร)ขณะที่กระดูก สะบ้าหลุดจะมีกระดูกอ่อนหล่นลงมาจากกระดูกสะบ้า

เมื่อมองเข้าไปในหัวเข่าจริงด้วยการส่องกล้องสังเกตดูจะเห็นส่วนที่กระดูกสะบ้า (ลูกศรสีแดง) หลุดออกไปและจะมีกระดูกอ่อนข้อต่อที่ร่วงออกมา

ในกรณีนี้วิธีการรักษาโดยการนำกระดูกที่หลุดออกมา กลับไปยึดติดเข้าที่เดิมนับเป็นวิธีการรักษาที่ดีที่สุดทางทฤษฎี แต่ปัญหาคือไม่ใช่เรื่องง่ายเลย แต่ว่าโรงพยาบาลศัลยกรรมกระดูกลีดงฮุน รักษาด้วยการใช้กระดูกของตัวคนไข้เอง

ดูจากรูปจะเห็นได้ว่าบริเวณ(ซ้าย) ที่กระดูกอ่อนร่วงออกไปก่อนผ่าตัด และ หายเป็นปกติหลังจากรับการผ่าตัด6เดือน (ขวา)

ดังนั้นหากกระดูกอ่อนได้รับความเสียหายเนื่องจากกระดูกสะบ้าเคลื่อนจำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัดและที่สำคัญถ้าเป็นไปได้ต้องทำให้คืนกลับไปเหมือนเดิมได้

เป็นเด็กอายุ 5 ขวบที่มีอาการกระดูกสะบ้าเคลื่อนตั้งแต่แรกเกิด ซึ่งถ้าจะพูดกันอย่างจริงจังก็คือไม่ใช่กระดูกสะบ้าเคลื่อนซ้ำแต่มันคืออาการเรื้อรังของกระดูกสะบ้า เนื่องจากกระดูกสะบ้าอยู่ในสภาพหลุดออกตลอดเวลาส่งผลให้ไม่สามารถเดินได้อย่างปกติ ดูจากรูปจะเห็นได้ว่ากระดูกสะบ้าหลุดออกมาด้านนอกอย่างมาก(ลูกศรสีแดง) เมื่อเปรียบเทียบกับกระดูกสะบ้าปกติ(ลูกศรสีเหลือง)

ซึ่งอาการกระดูกสะบ้าเคลื่อน’เรื้อรัง’นั้น นับเป็นหนึ่งในอาการที่วิธีการรักษาค่อนข้างยุ่งยากและซับซ้อน ซึ่งในเด็กก็มีหลายปัจจัยเสี่ยงทีก่อให้เกิดกระดูกสะบ้าหลุดง่าย

ดังนั้นเพราะการผ่าตัดเป็นการผ่าตัดพร้อมกันทีเดียว4ชนิดรวมกับการผ่าตัดแก้ไขด้วย ทำให้ผลลัพธ์ที่ได้ออกมาดีและที่สำคัญกว่าอื่นใดคือเราได้ทำการรักษาที่ต้นตอ(ทำลายปัจจัยเสี่ยง)เพื่อลดอัตราการกำเริบซ้ำระยะยาว

ในรูปจะเห็นได้ว่ากระดูกสะบ้าอยู่ที่ตำแหน่งเดิม ต้องรักษาเช่นนี้ถึงจะสามารถลดการกำเริบซ้ำในระยะยาวได้

เป็นผู้ชายอายุ 16ปี เมื่อ 5 ปีก่อนเขาเล่นบาสเกตบอลแล้วมีอาการกระดูกสะบ้าเคลื่อนที่ด้านขวา และตอนนั้นเขาได้รับการใส่เฝือกจากโรงพยาบาล แต่ว่าหลังจากนั้นหนึ่งปีก็ยังมีอาการเกิดขึ้นอยู่บ้างครั้งถึงสองครั้ง แต่ก็ไม่ได้รับการรักษาอื่นเพิ่มเติมแต่อย่างใด

รูปเอ็กซเรย์ด้านล่างแสดงให้เห็นว่าปัจจุบันแม้ผู้ป่วยจะบอกว่าไม่มีอาการใดๆ แต่กระดูกสะบ้าด้านขวานั้น(ลูกศรสีแดง) อยู่ในลักษณะที่หลุดไปเกือบครึ่งเลยทีเดียว ส่วนหัวเข่าด้านซ้าย(ลูกศรสีเหลือง) ที่ผู้ป่วยบอกว่าไม่เคยมีอาการเคลื่อน กลับมพบว่าอยู่ในสภาพข้อต่อหลุด(subluxation) เกือบเหมือนด้านขวา

ในกรณีนี้มีเหตุผลที่กระดูกสะบ้าไม่อยู่ในตำแหน่งที่ควรเป็น จากการตรวจสอบพบว่ากระดูกสะบ้านั้นอยู่ในสภาพที่ไม่มั่นคงและสงสัยว่าจะมีปัจจัยเสี่ยงบางอย่างที่ทำให้หลุดง่าย

เมื่อตรวจหาปัจจัยเสี่ยงอย่างละเอียดเสร็จแล้วรักษาต้นตอดังกล่าว โดยการผ่าตัดแก้ไขกระดูก(corrective osteotomy)กระดูกหน้าแข้ง(กระดูกน่อง)ไปพร้อมกับอื่นๆอีกรวม4 ชนิด

ผลจากที่ดูจากกล้องส่องในระหว่างผ่าตัดจะเห็นว่าก่อนผ่าตัดกระดูกสะบ้าอยู่ในสภาพที่เอียงมากแต่หลังจากผ่าตัดเสร็จแล้วกระดูกกลับเข้าไปอยู่ที่ตำแหน่งเดิมได้ดี

สาเหตุของกระดูกสะบ้าเคลื่อนมีความซับซ้อน ดังนั้นควรคิดว่าการรักษาก็ต้องทำแบบซับซ้อนเช่นกัน วิเคราะห์สาเหตุต่างๆให้ดีแล้วเเลือกวิธีการรักษาแบบผสมผสานเหมือนค็อกเทลให้เหมาะสมกับแต่ละสถานการณ์นั้นๆ

ดูตัวอย่างผู้ป่วยเพศหญิงอายุ 15 ปีที่เข้ารับการรักษากระดูกสะบ้าเคลื่อนกำเริบซ้ำเพื่อแสดงให้เห็นว่าในการรักษาผู้ป่วยสำคัญอย่างไร

ผู้ป่วยมีอาการกระดูกเคลื่อนบ่อยเลยไปรับการผ่าตัดที่โรงพยาบาลใกล้บ้าน หลังการผ่าตัดก็ยังมีอาการอยู่ ถึงแม้จะผ่าตัดแก้ไขแล้วก็ตาม จนในที่สุดก็ได้มารับการรักษากับเรา

ตอนที่มาหาเราผู้ป่วยมีอาการปวดที่หัวเข่ามากจนแทบจะเดินไม่ได้และงอเข่าก็ไม่ได้ หากดูที่รูปเอ็กซเรย์แค่ผ่านๆอาจเห็นว่าขาเรียงเป็นปกติ แต่จริงๆแล้วมีกระดูกที่ผิดปกติถึงสามชนิดที่ทำให้กระดูกสะบ้าเคลื่อนที่ออกไปได้ง่ายซ่อนอยู่ กล่าวคือมีความลับที่สำคัญที่สุดในการป้องกันไม่ให้คนไข้คนนี้กลับไปมีอาการกระดูกสะบ้าเคลื่อนซ้ำอีกซ่อนอยู่ในความผิดปกติของกระดูก เพื่อตรวจสอบความแม่นยำจึงได้ทำการตรวจหลายๆอย่าง

การผ่าตัดเริ่มที่หัวเข่าด้านซ้าย ในขาข้างหนี่งต้องผ่าตัดถึง 6 ชนิด เหตุที่จำเป็นต้องผ่าตัดมากขนาดนี้ก็เพียงเพื่อ ‘ลดความเสี่ยงของอาการกำเริบที่จะเกิดขึ้นอีกครั้ง’ นั่นเอง หลังจากการผ่าตัดจะเห็นได้ว่ากระดูกสะบ้าหัวเข่าด้านซ้ายอยู่ในตำแหน่งที่มั่นคง (ลูกศรสีเหลือง), ส่วนด้านขวา (ลูกศรสีแดง)อยู่ในสภาพที่ยังหลุดอยู่เช่นเดิม

หลังจากที่เข่าด้านซ้ายหายเป็นปกติดีแล้ว ก็กลับมาดำเนินการรักษาด้านขวาต่อ จะเห็นได้ว่ากระดูกสะบ้ากลับเข้าไปอยู่สู่สภาพเดิมได้เป็นอย่างดี และเดี๋ยวนี้อยู่อย่างสบายดีโดยไม่มีอาการกำเริบเกิดขึ้นอีก

อย่างที่เห็นในตัวอย่างนี้ หากปัจจัยเสี่ยงไม่ได้รับการรักษาการเคลื่อนก็จะเกิดขึ้นซ้ำๆแต่ หากรักษาสาเหตุที่ก่อให้เกิดการเคลื่อนเพื่อไม่เกิดการกำเริบซ้ำอีกโอกาสที่จะได้ผลลัพธ์ที่ดีสูงมาก

ผู้ป่วยเพศชาย อายุ 45ปี ท่านนี้มาหาเราเนื่องจากมีอาการกระดูกสะบ้าเคลื่อนเป็นบางครั้งและขาโก่งมาก จากที่ได้สำรวจดูขาอย่างละเอียดพบว่ามีอาการ ขาโก่ง (bow legs) และเมื่อมองด้านข้างจะเห็นว่าขาโก่งไปด้านหลัง เข่าแอ่น(genu recurvatum)และในขณะเดียวกันก็พบว่ากระดูกต้นขาและกระดูกน่องบิดเป็นเกลียว(rotational deformity)ร่วมด้วยในเวลาเดียวกัน กล่าวก็คือ ในขาข้างหนึ่งอยู่ในสภาพที่ซับซ้อนพร้อมกับมีความผิดปกติถึง4ชนิด

หลังจากที่ทราบว่ากระดูกสะบ้าเคลื่อนซ้ำๆจึงได้ทำการตรวจสอบดูแล้วพบว่าตำแหน่งของกระดูกสะบ้าไม่ปกติ